75

Spel * natuur * dieren * drama * literatuur * film * roman * fantasie

            Hogere dieren kennen het spelen. Spelen namelijk is een afwijking van een weg die slechts één lijn kent. Alles in de natuur volgt namelijk een drang zoals deze bij de schepping in hem gelegd is, en kan niet anders. Zwaartekracht kan niet anders dan zwaartekracht zijn, water kan niet anders dan water zijn. De witte bloedlichaampjes doen hun taak en wijken daar nooit van af. Vissen en vogels idem. Doch hoe hoger het dier komt, hoe meer men er bij gaat ontdekken dat het ook wel eens iets doet wat op het eerste oog geen zin heeft. Men zegt weleens, meegesleept door utilitaristische motieven, dat het dier zich oefent, maar dan zou het toch wel dwaas zijn te veronderstellen dat bijvoorbeeld mens-apen behoefte hebben zich te oefenen in dingen welke zij niet nodig hebben. Het is veel meer het benaderen van het gebied van de mens, die doen kan of niet doen kan, die de keuze heeft iets te doen of te laten, die het alternatief kent. De mens is het wezen dat op de weg der wereld, de weg die zich in tweeën splitst, de sfinx vindt welke hem vraagt wat de zin is, want steeds staat de mens aan de tweesprong, in de 2-wereld. En steeds doemt die vraag tot hem op, gesteld zich door de 2-vorm, de sfinx. Die mens is 1, die wereld in de 1, in het hoofd, dier is de 4, is het lichaam. Hij kan doen of niet doen, het ene doen of het andere doen.

            Daarom ook kent het kind het genot van het spel, omdat het in het spel al datgene beleeft wat de mens in zijn hele leven doet. De mens kan juist door zijn alternatief werelden bouwen of ineen doen storten. Daarom speelt de mens graag. Als kind speelt hij met poppen, auto’s of huisjes. Als volwassene speelt hij datzelfde spel in zijn fantasie, in boeken, toneelstukken of films. Het is het weten in zijn binnenste van de mogelijkheid een wereld te veranderen. Daarom laat hij op korte termijn dit reeds bij zich gebeuren.

            De dieren, daar waar zij de mens in zijn sfeer gaan benaderen, beginnen dit intuïtief te tonen. Zij doen dingen die zij niet moeten doen, die zij ook kunnen laten. Doch zij doen het om het genot van het spel. Zij tonen de mens zijn weg, waar hij aan grenst en hoe hij geworden is in beperkte delen van zijn 4.

            Daarom is het spel een zeer diep ingrijpend verschijnsel en de aard van de spelen kan veel zeggen, over de aard van de tijd, de aard van de betreffende persoon. Zo ook de aard van de fantasie, de inhoud van de boeken die men graag leest, de inhoud van de toneelstukken die men bij voorkeur ziet. Dit geeft aan in welke wereld men leeft, welke wereld men zelf zou willen bouwen, tegen over de wereld die men ziet.

            Dit zelf willen bouwen van een wereld is een boom der kennis-daad. De taak van de mens is juist de dingen te nemen zoals ze zijn en slechts zijn positie tegenover deze dingen te bepalen. Daarmee alleen kan hij de wereld beïnvloeden. En de tijd beëindigen Zodra hij zelf zich een wereldbeeld vormt en naar dit beeld de dingen wil omvormen, breekt hij de wereld. De mens is namelijk ten hoogste de 2 tegenover de 1 van de schepper. Daarom is het maken van plannen, van utopieen steeds een vorm van spel, dat in het alternatief de slechte weg kiest. Het spelen wordt daarom in het Hebreeuws ook genaamd het maken van Bittoel van de tijd, want Batel betekent niets, dus het nutteloze.

            In wezen is de behoefte aan romans of films of andere fantasieën bij de mens de behoefte aan het doden van de tijd, aan het vormen van een eigen wereld. En men ziet deze behoefte ook slechts dan op komen wanneer een tijd in neergang is. De enorme spreiding van moderne romans en drama’s dateert van omstreeks de Franse Revolutie. Voordien kende men slechts de vaste lijnen, welke in weinig boeken beschreven waren. Het laten gaan van zijn eigen fantasie is een modern verschijnsel. De Grieken in hun drama’s gaven niet hun eigen fantasie, doch lieten in kort bestek, dus in de kernhandeling bij heilige handelingen, het beeld van de wereld, de zin van de wereld afrollen. Het Griekse drama is de wereld “in a nutshell”. Tot in details was daarin alles geregeld en de schrijver wilde juist zichzelf uitschakelen, had alles behalve behoefte zijn fantasie te laten gaan. Met het groeien van de behoefte, de wereld naar eigen zin om te vormen, groeit ook het aantal romans en fantasieën op ieder gebied. Zuiver godsdienstige mensen hebben daarom een instinctieve afkeer van deze dingen. Beredeneren kunnen zij het niet en zijn dan ook niet in staat de afkeer ervan in daden om te zetten. De afkeer moet echter in het bovenstaande gezocht worden.